به مناسب هفته گرامیداشت مقام معلم و سالروز شهید مطهری، نشست علمی- معرفتی «از کرونا تا تبعیض های اجتماعی از منظر شهید مطهری» با همکاری مرکز اندیشه ورزی در معارف دینی(از طرف نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه کیلان) و انجمن علمی دانشجویی قرآن و حدیث(از طرف معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه گیلان) در ساعت 21:30روز یکشنبه مورخ 1400/02/12 به مدت یک ساعت در فضای اسکای روم با حضور جمعی از اعضای هیات علمی و دانشجویان از داخل و خارج دانشگاه، برگزار گردید.
در این نشست حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر حسینی یمین از مدرسان حوزه و دانشگاه های استان همدان، به شبهات رایج و سئوالات افراد حاضر در نشست پیرامون بحث کرونا و تبعیض ها که ناظر به عدل و حکت الهی است، بر مبنای کتاب عدل الهی شهید مطهری پاسخ گفتند که در ادامه،مختصری از آن بیان می گردد:
شبهه: اگه خدا مهربون هست، چرا این کرونا رو خلق کرده و اصلا چرا کمک نمی کنه تا شرّش کم بشه؟
نکته اول خداوند علاوه بر مهربان بودن، حکیم و عادل هم هست و ما نباید فقط یک صفت خدا را در نظر بگیریم
پاسخ: نکته دوم کرونا را خدا خلق کرده یا بشر با سو اختیار خودش ساخته؟ هنوز پاسخ این سوال را نمیدانیم و گمانه زنی است. اما برای مثال ما میتوانیم بگوییم چرا خدا مشروب را درست کرده؟ خدا انگور را خلق کرده و بشر با سوء استفاده از اختیار خود، مشروب را درست کرده و به جسم و روح خودش ضرر وارد می کند.
برای قسمت سوم این سوال، خداوند متعال، افعالش را بر اساس یک سری قوانین ثابت ( که در قرآن سنت نامیده شده) انجام میدهد – حال این سوال ایجاد میشود که چرا خداوند معجزه انجام نمیدهد؟ معجزه در سه صورت اتفاق می افتد : 1) تعیین شخص نبی 2) معجزه به صورت عذاب 3) هدایت در شرایط خاص
پس اگر واقعا و ازروی اضطرار تمام از خداوند مسألت شده و از آن سو هم تلاش های علمی پیگیری شود، این مشکل شایعه بشری نیز قابل مدیربت شدن است.
شبهه: اگه خدا عادل هست چرا باید بین من و بعضی از هم سن و سالهای من این همه تفاوت باشه و اونا توی ناز و نعمت باشن؟ چرا بعضی ها توی خانواده های مرفه و بعضی ها توی خانواده های نیازمند به دنیا میان؟
نکته اول: عدل به معنای تساوی نیست که همه یک جور باشند و یک جور حق و مسئولیت و سلیقه داشته باشند. اصلا این طوری جهان شکل نمی گرفت اگر همه در تمام شرایط مانند هم بودند. بلکه عدل به معنای تناسب هست یعنی به همون اندازه که ظرفیت داریم و به ما امکانات داده شده، خدا از ما توقع داشته باشد.
نکته دوم: تفاوت بین انسان ها، بخشی به دلیل اختیار دیگران هست مثال تفاوت در خانواده و وضعیت معیشت آنها ؛ چه بسیار افرادی که خانواده فقیر متولد شده اما به جایگاه اجتماعی و ثروت و ... دست یافتند و بالعکس، پس صرف تولد در خانواده خوب موجب خوشبختی نیست و بالعکس. اما بخشی دیگر به دلیل اختیار خودشان – برای مثال فردی که تلاش کرده و درس خوانده و دکتر شده با شخصی که درس نخوانده متفاوت است ( در واقع علت اول تفاوت در سعی و تلاش انسانهاست و باید از خودشان توقع داشته باشند)
نکته سوم: اساسا شرط عدالت این هست که خداوند به همان اندازه که امکانات داده، از آن انسان توقع داشته باشد و بازخواست کند و البته که در این دنیا، عدالت به طور قطعی وجود ندارد و عدالت خدا در مجموع دنیا و آخرت برای هر فرذد محقق می شود و در روایات تاکید شده که خداوند جبران کننده است. پس برای عذاب یا پاداش برخی امورات باید تا قیامت صبر کرد (خداوند در قیامت عوضش را میدهد).
شبهه: علمای دینی همواره بلاها و مشکلات اجتماعی را ناشی از گناهان انسان‌ها یا امتحانات الهی معرفی می‌کردند؛ اما ویروس کرونا و فراگیری خطرناک آن موجب شد که همه تبیین‌ها و تفسیرهای گذشته را فراموش کرده و در مقابل نظر پزشکان تسلیم شوند و برای در امان ماندن از این بیماری حتی همه مکان‌ها و مراسم‌های مذهبی را تعطیل کنند!
نکته اول اینکه بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان(ع)، بلاها همیشه ناشی از گناه یا امتحانات الهی نیست و گاهی به دلیل سو رفتار خود انسان میباشد.
نکته دوم: همانطور که علمای مطرح مانند مقام معظم رهبری بر مبنیا اصول عقلی تاکید کرده اند، باید به دستورهای متخصص متعهد در هر زمینه ای پایبند بود و در کنار آن هم خواندن دعاهای عمومی یا خاص(مانند دعای 7صحیفه سجادیه) برای تقویت توکل و ارتباط با خدا و استمداد از خداوند برای مدیریت این مشکل، توصیه شده است.
شبهه: نگاه الاهیاتی با بلاها و مشکلات طبیعی و اجتماعی در برابر نگاه علمی، منفعل شده و بر همه روشن شد که تنها علم میتواند به بشر کمک کند تا بر این بحران‌ها غلبه کند؛ نه آنچه دین و علوم دینی می‌گوید! کرونا ویروس و هر عامل بیماری‌زای دیگر، عواملی مادی هستند که تنها به سبب آلودگی محیطی و بیماری‌های زمینه‌ای اثر گذاشته و تنها راه مبارزه با آن رعایت اصول بهداشتی و کنترل‌های پزشکی است و دعا و توسل اموری خرافی است که موجب بی‌اعتنایی به روش‌های علمی و معتبر و به تعویق افتادن درمان میشود!
پاسخ: علت ها دو گونه هستند : 1) علل مادی 2) علل غیرمادی هیچ مومن عاقلی بر این اعتقاد نیست که فقط دعا میتواند کرونا را نابود کند و پایبندی به دستورات متخصصان مثل ضدعفونی کردن و ماسک زدن و ... (رعایت پروتکل ها) در کنار دعا موثر هست. جالب آنجاست که مثلا تاثیر دعای 7 صحیفه سجادیه در کنترل رشد ویروس کرونا در آزمایشگاه های معتبر مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.
باید دقت کنیم که گزاره های دینی بر دو نوع اند : 1) گزاره عقل گریز 2)گزاره عقل پذیر. یعنی برخی از آموزه های دینی را می توان بر مبنای استدلال و فهم عقلی پذیرفت اما برخی دیگر را نمی توان از این روش فهمید و به دلیل عدم فهمیدن، نمی توان انکار کرد. بسیاری از موارد درخصوص خود جهان وجود دارد که ما اطلاعی از آن نداریم و شاید بعدها متوجه شویم و ندانستن، دلیلی بر انکار و نبودن نیست. اساسا آموزه های قرآن و روایات هیچکدام عقل ستیز نیستند بلکه برخی از آنها عقل گریزند.
شبهه: حرم‌هایی که روزی دارالشفای بیماران و پناهگاه حاجتمندان معرفی می‌شد، امروزه باید توسط مواد ضدعفونی، عفونت‌زدایی شود و مردم در آن تجمع نکنند تا مبادا به بیماری مبتلا شوند! گندزدایی و تعطیلی این مراکز برای پیشگیری از بیماری چگونه با دارالشفابودن آن سازگار است؟!
دارالشفا بیشتر برای امراض درونی و روحی (غیر جسمی) به کار میرود، بله حرم ها دارالشفا هستند، اما دارالدوا نیستند و افراد متعددی بوده اند که به دلایل مختلفی چون تشخیص و درمان اشتباه یا دیرهنگام و ...برغم حضور در بارگاه امامان(ع)، به پایان عمر خود رسیدند. بله مواذدی از شفای افراد هست اما آن موارد که تعداد آنههم کم نیست کراماتی خاص برای هدایت خاص افراد است و جنبه عمومی ندارد.
گاهی میگوند اگرحرم مطهر است، پس نباید ویروس وارد آن شود در حالی که حرم، مطهر باطنی است نه مطهر ظاهری. در تمام حرم ها سرویس بهداشتی وجود دارد پس چون حرم ها مطهرند نباید به تنظیف آنها و رفع نجاستها پرداخت؟
شبهه از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: «هنگامی که فتنه همه شهرها را فراگیرد به شهر قم و اطراف آن پناه برید که بلا از آنجا دفع شده است». نیز حدیثی از امام رضا (علیه السلام) به همین مضمون روایت شده است. مفاد این روایت و روایات بسیاری که در فضیلت قم وارد شده و هرگونه بلایی را از قم منتفی می‌داند، چگونه با بیماری فراگیر کرونا در قم و از قم به دیگر شهرها سازگار است؟!
پاسخ: تعریف صحیح از مفهوم فتنه در این گونه احادیث(به فرض پذیرش صحت سندی) ناظر به آزمونهای بزرگ فکری و اجتماعی است که در آن، انسان در نوع بینش و نگاه صحیح به زندگی، امکان دارد دچار تردید یا اشتباه شده و این امر در گرایش ها و رفتارهای وی، موثر خواهد بود. در طول تاریخ بلاهای مختلف طبیعی(زلزله، سیل و ...) و بیماری واگیردار در شهر قم گزارش شده و حتی زمان معصوم هم این امور متداول بوده است.
پناه بردن به قم هم دو معنی دارد : خاک قم - علم و فرهنگ قم حال اینکه منظور در این روایات چیست ؟ چون خاک قم هیچ برتری ای نسبت به سایر اماکن ندارد بنابراین منظور علم و فرهنگ اهل قم میباشد که مبتنی بر آموزه های توحیدی است.
مگر اینجا کشور امام زمان و اهل بیت (علیهم السلام) نیست؟! پس این همه بلا و مصیبت عمومی در غرب و شرق و جنوب و شمال آن برای چیست؟! چگونه می‌توان این‌ها را تببیین کرد؟
نکته اول: خاصیت دنیا(عالم ناسوت)، فساد و فرسایش هست و در تمام کشورها و ملت ها این مشکلات قابل مشاهده است. بخشی از این گونه حوادث، بخاطر اراده الهی برای امتحان بشر و بخشی از آن، به دلیل سوء تدبیر بشر در پیشگیری یا مدیربیت صحیح حوادث است.
نکته دوم: به صرف انتساب کشور به امامان(ع)، سنت هایی که خداوند برای هدایت افراد در عالم هستی قرار داده که نقض نخواهد شد. چون ائمه و امام زمان(عج) مجاری اراده خداوند هستند و خداوند متعال، افعالش را بر اساس یک سری قوانین ثابت (که در قرآن سنت نامیده شده) انجام میدهد و نمیتوان نیت خالص و تلاش لازم برای مدیریت صحیح و توحیدی زندگی فردی و اجتماعی را کنار گذاشت یا معطل کرد و صرفا به نگاه و دعا و حمایت امام زمان(عج) امیدوار بود. خداوند در قرآن تاکید دارد که موهبت و تغییر سرنوشت افراد به دست خودشان است
نکته سوم: نگاه منصفانه به وضعیت فعلی کشور با وجود تمام کارشکنی ها و مخالفت های داخلی و خارجی، ما را به لطف امام زمان(عج) در پایداری مردم عزیز می رساند اما باید توجه داشت که لطف ایشان، کافی نست و نیت و عمل و همراهی صحیح مردم، لازم است.
در پایان جلسه نیز به قید قرعه از میان حاضران و افرادی که به سئوالات پایانی مطرح شده توسط سخنران جلسه پاسخ گفتند، چهار نفر جهت دریافت کمک هزینه سفر به مشهد مقدس(به مبلغ 4.000.000ریال) مشخص گردید.
