وبینار خودکشی با هدف «شناسایی افراد، ارزیابی خطر و نحوه ارجاع آن» توسط کانون آسیبهای اجتماعی دانشگاه گیلان با همکاری مرکز مشاوره دانشگاه تهران و کانون همیاران سلامت و روان از ساعت ۱۹ الی ۲۱ روز جمعه ۱۹ شهریور ۱۴۰۰، با حضور بیش از 700 نفر در بستر اسکای روم و اینستاگرام کانون به صورت همزمان برگزار شد. این وبینار با حضور حمید پیروی (رئیس مرکز مشاوره دانشگاه تهران، دبیر منطقه یک مراکز مشاوره دانشگاههای کشور) و دکتر احمد حاجبی (روانپزشک و مدیر کل سلامت روانی - اجتماعی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) به عنوان مدرس، و آروین خوشپسند (دانشجوی روانشناسی و دبیر کانون آسیبهای اجتماعی دانشگاه گیلان) به عنوان مجری و مدیر وبینار و با شرکت دانشجویانی از دانشگاههای سراسر کشور اعم از دولتی، پیامنور، غیر انتفاعی و آزاد مانند دانشگاه گیلان، علامه، علوم پزشکی تهران، تهران، شاهد، فردوسی و... و با حضور استادان و مددکاران برگزار شد.
در ابتدا، آقای حمید پیروی با بیان آیه «و من أحیاها فکأنما أحیا الناس جمیعا» گفت: بحث خودکشی در جامعه و دین ما نیز از نظام ارزشی برخوردار است و به آن توجه میشود.
دبیر منطقه یک مراکز مشاوره دانشگاههای کشور ضمن پرداختن به موضوع اصلی بحث، بیان کرد: هر ساله مراسم های مختلفی به منظور آگاهی دادن در مورد خودکشی و پیشگیری از آن، تأکید بر مشارکت بین بخش های مختلف آن، و همچنین حساس سازی و جلب توجه آحاد جامعه نسبت به آن، در سراسر جهان در روز ۱۰ سپتامبر برگزار می شود. شعاری که امسال برای این روز در نظر گرفته شد، شعار «با عمل، امید بسازیم» است. این شعار بیان می دارد که هر کدام از ما باید با درک، همدلی، و به اشتراک گذاشتن تجارب خود با افراد درگیر، به آنها آگاهی و اعتماد به نفس دهیم.
ایشان همچنین ادامه داد: نگرانیها از افزایش خودکشی در پی بیماری کووید ۱۹، به دلیل شیوع اختلالات روانپزشکی است. همه ما در پی پاندمی کرونا، شاهد درگیری افراد زیادی با این بیماری منحوس بودهایم. درگیری با این بیماری میتواند روان انسانها را هدف قرار دهد و در نهایت، این عامل را نیز میتوان از دلایل خودکشی معرفی کرد. از عوامل دیگری که باعث افزایش میل به خودکشی در پی پاندمی کووید ۱۹ شده است، میتوان به مشکلات اقتصادی و معیشتی به دنبال محدودیت در کسب و کار و ابهام در مورد آینده در سطح فردی و اجتماعی اشاره کرد. در کنار همه این عوامل، افراد جامعه دارای یک سوگ ناتمام نیز هستند. این سوگ ناتمام برخاسته از همان روابط اجتماعیای است که در کووید ۱۹ به شدت ضعیف شده و همین عامل را نیز میتوان از جمله عوامل خودکشی نام برد.
رئیس مرکز مشاوره دانشگاه تهران «تأثیر عوامل زیستی»، «تأثیر عوامل محیطی» و «تأثیر حوادث» را از جمله عوامل خودکشی نام برد.
آقای حمید پیروی در مورد نقش افراد در سلامت روان دانشجویان ادامه داد: هر چه آگاهی افراد نسبت به مسائل سلامت روان بیشتر باشد، میتوان به شکل جدیتری از مسئله خودکشی جلوگیری کرد. همچنین باید بر برابری بین بیماریهای جسمانی و روانشناختی تأکید بیشتری کرد. برای مثال در عصر حاضر اگر کسی دارای بیماری جسمیای خاصی باشد، هیچ نگرانیای از فاش کردن و درمان آن ندارد. ولی اکثر افراد در مواجهه با بیماریهای روان، حساسیت بیشتری به خرج میدهند و حتی از رفتن نزد روانشناس باز میایستند. همچنین باید همدلی و همراهی خود را با افراد دارای مشکلات سلامت روان افزایش دهیم و به قولی، درون نگری نیابتی را به عمل آوریم. مورد دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که باید نسبت به مسائل سلامت روان استیگمازدایی کنیم. در عصر حاضر به دلیل استیگماهای موجود، تقریباً نیمی از دانشجویانی که مشکلات سلامت روان دارند، از خدمات درمانی و حمایتی بهره نمیگیرند! در حالی که هر چه قدر افراد درمان را زودتر دریافت کنند، نتایج بهتری به دست میآورند.
ایشان همچنین در خصوص مسائل مرتبط با سلامت روان دیجیتال خاطرنشان کرد: در آینده نزدیک، بحث سلامت روان در بین مهمترین مسائل جامعه قرار میگیرد، لذا برای رسیدن به اهداف آن باید از تکنولوژیهای به روز استفاده کرد که مطمئناً بسیار اثربخش خواهد بود و میتواند جایگزین روشهای سنتی و قدیمی شود.
در بخش دوم برنامه، دکتر حاجبی بحث خود را با بررسی آمارهای اقدام به خودکشی آغاز کرد و گفت: آمار جهانی منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۸ بیان میدارد که به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۱۰.۶ نفر به علت خودکشی فوت میکنند. البته آمار خودکشی در کشور ما از آمار جهانی بسیار پایینتر است. در هر ۲۰ الی ۳۰ نفری که در جهان اقدام به خودکشی میکند، تنها ۱ نفر فوت میکند و همچنین، میزان اقدام به خودکشی در زنان، و میزان فوت ناشی از خودکشی در مردان بالاتر است. این موضوع به روشنی نشان میدهد که احتمالاً شیوههای خودکشی در آقایان بسیار خشنتر و جدیتر است. همچنین، در کشورهای با درآمد بالا خودکشی زنان در ۲۵٪ مواقع، و در کشورهای با درآمد پایین، خودکشی زنان در ۴۰٪ مواقع منجر به فوت میگردد. بالاترین میزان اقدام به خودکشی معمولاً در گروههای سنی ۱۵ تا ۲۴ سال است و میزان فوت ناشی از خودکشی در هر ۱۰۰ هزار نفر با بالا رفتن سن افزایش مییابد. این موضوع به این دلیل است که افراد در سنین بالا به دلیل موضوعات ریشهای و شدید بودن آن دست به چنین اقدامی میزنند و بسیار جدی هستند. شایعترین روشهای اقدام به خودکشی در جهان عبارت از مسمومیت با سموم، حلق آویز کردن و اسلحه گرم است. بیشترین میزان فوت ناشی از خودکشی در منطقه شرق اروپا، و کمترینِ آن در منطقه مدیترانه شرقی و آمریکای جنوبی است. خودکشی در اسلام یک فعل حرام است و همین عقائد، عامل بازدارنده خوبی در مقابل خودکشی است.
ایشان در خصوص افسانههای رایج در مورد خودکشی مواردی را ذکر کرد و گفت:
۱.از باورهای نادرست دربارهی خودکشی این است که گفتوگو در مورد آن نادرست است و میتوان آن را نوعی تشویق به خودکشی خطاب کرد!
-در صورتی که کاملاً باور نادرستی است.
۲.افرادی که درباره خودکشی صحبت میکنند، قصد انجام آن را ندارند!
-افرادی که درباره خودکشی صحبت میکنند، ممکن است در جستوجوی کمک یا حمایت باشند. باید تلاش کنیم که برای فرد شرایط امنی برای صحبت کردن فراهم کنیم، به طوری که نسبت به او گوش کردن فعالانه داشته باشیم، قضاوت نکنیم، و همدلی کنیم.
۳.افرادی که در مورد خودکشی صحبت میکنند، قصد انجام آن را ندارند.
-افرادی که درباره خودکشی صحبت میکنند، ممکن است در جستوجوی کمک یا حمایت باشند. بسیاری از افرادی که به خودکشی فکر میکنند، درگیر اضطراب، افسردگی و ناامیدی هستند و ممکن است احساس کنند که گزینه دیگری جز خودکشی برای آنها وجود ندارد.
۴. کسی که قصد خودکشی دارد مصمم است بمیرد و نمیتوان کاری برای وی انجام داد.
-افرادی که تمایل به خودکشی دارند، غالباً درباره زندگی یا مرگ مردد هستند. برای مثال، فردی ممکن است اقدام به خودکشی کرده باشد ولی در لحظات آخر پشیمان شده باشد.
۵. اغلب خودکشیها به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی اتفاق میافتد.
-اکثر خودکشیها پیش از وقوع، علایم هشداردهنده کلامی یا رفتاری دارند.
او در خصوص عوامل محافظتی، عوامل «فردی»، «خانوادگی»، «شغلی» و «اجتماعی» را نام برد و ادامه داد:
۱.عوامل محافظتی فردی: احساس کفایت، تعلقات مذهبی، مهارتهای بین فردی، مهارتهای حل مسئله، دیدگاه خوشبینانه
۲. عوامل محافظتی خانوادگی: احساس مسئولیت، ارتباطات گرم و توأم با حس تعلق
۳.,عوامل محافظتی شغلی: احساس پیشرفت، ارتباطات مثبت و حمایت کننده در محیط کار، وجود ارزشهای اساسی مثبت در محل کار نظیر یکپارچگی و صداقت
۴.عوامل محافظتی اجتماعی: فرصت مشارکت در فعالیتهای اجتماعی، وجود منابع حمایت بخش و در دسترس در جامعه، امید به آینده، انسجام و یکپارچگی اجتماعی
